Muzyka filmowa - trochę teorii

11 Wrzesień 2003, 15:17

Wszyscy uwielbiamy muzykę filmową, a jej słuchanie sprawia nam niewątpliwie wiele przyjemności. Ale co to właściwie jest muzyka filmowa? Oto kilka słów teorii i historii wyjaśniających to zagadnienie.

Tweet

Muzyka filmowa to wg definicji: muzyka towarzysząca obrazowi filmowemu. Może być ilustracją albo też kontrapunktem obrazu - czyli warstwą dopełniającą, charakteryzującą postaci, nastrój, przeżycia psychiczne bohaterów. Po raz pierwszy o muzyce filmowej można było mówić w erze kina niemego, ale od tamtych czasów muzyka filmowa przeszła znaczną ewolucję.

W czasach filmu niemego ilustracja muzyczna obrazu była wykonywana na żywo, w czasie seansu. Zazwyczaj były to utwory "odgrywane" na pianinie lub przez kameralne zespoły czy orkiestry, ale też duże orkiestry symfoniczne, jak np.: The London Symphony Orchestra. Zasadnicza różnica pomiędzy muzyką filmową dzisiejszą, a ówczesną, jest taka, że dziś pisze się ją specjalnie na potrzeby danego filmu. Wówczas natomiast najczęściej wykorzystywano utwory już istniejące, choć oczywiście dobierano je odpowiednio do dramaturgii filmu. Dopiero w późniejszym etapie rozwoju kinematografii, muzykę do filmów pisano na specjalne zamówienia, a zajmowali się tym najczęściej kompozytorzy klasyczni, np.: Prokofiew, Szostakowicz, Copland.

Prawdziwy przełom przyszedł wraz z nadejściem kina dźwiękowego. Możliwość zapisu muzyki na taśmie i ścisłego zsynchronizowania go z obrazem znacznie zmieniła oblicze muzyki filmowej. Kompozytorzy zaczęli specjalizować się w pisaniu oprawy muzycznej filmu, a w związku z tym narodził się nowy gatunek, choć definicje nie chcą jej za taki uważać.

W czym muzyka filmowa jest wyjątkowa?

Dla "zwykłego śmiertelnika" muzyka filmowa kojarzy się z muzyką klasyczną, a w filmie najczęściej przebrzmiewa nie zauważona. Jednak różnice pomiędzy muzyką filmową a klasyczną są na tyle duże, że chcemy mówić właśnie o nowym gatunku. Pierwszym z elementów, który wyróżnia muzykę filmową i jest jednocześnie najbardziej doceniany przez fanów tejże - jest motyw przewodni. Motywy przewodnie to technika zaczerpnięta z dramatu muzycznego. Są to melodie, myśli muzyczne związane z określonymi postaciami, wydarzeniami czy miejscami. Kolejnym elementem jest styl muzyki filmowej - jest odmienny od klasyki. Na styl ten składają się cztery najważniejsze kryteria: kryterium geograficzne, kryterium historyczne, kryterium rodzaju oraz czynniki indywidualne.

Muzyka filmowa pełni wiele ważnych funkcji dramaturgicznych. Czyli jak w definicji, może stanowić ilustrację ściśle zsynchronizowaną ze sferą wizualną, a może także być kontrapunktem. Zadania muzyki filmowej także są rozmaite: może reprezentować na ekranie nie ukazaną przestrzeń i zjawiska w niej zachodzące, stylizuje realne odgłosy właściwe dla ukazanych wizualnie zjawisk. Może być rodzajem autorskiego komentarza, środkiem charakterystyki postaci, rodzajem ironicznego podtekstu lub środkiem bezpośredniej charakterystyki środowiska, np.: etnicznego. Muzyka w filmie jest jednak zawsze elementem podporządkowanym koncepcji całego dzieła. Pomimo, iż najczęściej tworzona na orkiestrę symfoniczną jest o wiele łatwiejsza w odbiorze niż klasyka. Myślę, że dzieje się tak za sprawą wykorzystania pewnych elementów muzyki rozrywkowej.

Definicja twierdzi też, że muzyka filmowa nie jest muzyką autonomiczną, ze względu na uzależnienie od sfery wizualnej filmu, a co za tym idzie braku jednolitości. Nie do końca jest to jednak prawda. W końcu ogromna ilość ilustracji muzycznych doczekuje się autonomicznych wydań. I wcale nie trzeba widzieć filmu, aby takiej muzyki słuchać - czego przykładem są oczywiście fani tejże muzyki.

Jak powstaje muzyka filmowa?

Bywa różnie. Czasami kompozytor otrzymuje jasno sprecyzowane żądania reżysera, którym musi się podporządkować. Ale bywa i tak, że otrzymuje pełną dowolność. Zwykle jednak proces tworzenia muzyki rozpoczyna się od spotkania z reżyserem i wspólnego obejrzenia filmu. Takie spotkanie nazywane jest: spotting session. Ustala się wówczas jaką rolę muzyka ma spełniać, gdzie ma się pojawiać oraz jakiego rodzaju ma to być muzyka. Później kompozytor zabiera się do pracy - tworzy tylko motywy przewodnie lub kilka wątków i znów spotyka się reżyserem, aby przedstawić mu ten materiał. Jeśli wszystko jest w porządku, to może się zabrać za komponowanie całości. Przygotowany materiał jest następnie rejestrowany na sesji nagraniowej. Dziś rzadko się zdarza, aby na takiej sesji za jednym razem zostały nagrane wszystkie elementy. Zwykle osobno nagrywa się orkiestrę, osobno instrumenty perkusyjne, chór czy solistów, a dopiero później montuje się to w całość. Zwykle cały ten proces zajmuje kilka tygodni.


Sesja nagraniowa muzyki do filmu Tomb Rider 2

Dla nas, fanów, najważniejsza nie jest jednak teoria, ale jak największa ilość płyt z muzyką filmową. Muzyką przepełnioną emocjami, dramatyzmem i pobudzającą wyobraźnię, stanowiącą dopełnienie obrazu filmowego. Aż żal czasem bierze, że nasze życie nie otrzymało oprawy muzycznej ;-)

Tekst opracował: Łukasz Remiś


Zobacz także:

Forum: Czy istnieją związki i różnice pomiędzy muzyką filmową a muzyką klasyczną ?