80. urodziny Wojciecha Kilara

Wojciech Kilar jest jednym z najwybitniejszych polskich kompozytorów, laureatem licznych, polskich i międzynarodowych, nagród muzycznych oraz autorem muzyki do ponad 160 filmów. W 1991 roku Krzysztof Zanussi nakręcił o nim film telewizyjny pt. Wojciech Kilar.

Gry na fortepianie uczył się w PSSM w Rzeszowie, dokąd przeniósł się po wysiedleniu z rodzinnego Lwowa. Jako pianista zadebiutował jako piętnastolatek na konkursie Młodych Talentów, wykonując własne Dwie miniatury dziecięce. Był uczniem Państwowego Liceum Muzycznego w Krakowie. Szkołę średnią ukończył w 1950 r. w Katowicach, tam też rozpoczął studia w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej na kierunkach fortepian i kompozycja. Jako stypendysta rządu francuskiego kształcił się pod kierunkiem Nadii Boulanger w Paryżu. Początkowo pozostawał pod wpływem Igora Strawińskiego i Beli Bartóka oraz jazzu. W 1960 roku za Odę Bela Bartók in memoriam otrzymał nagrodę fundacji Lili Boulanger w Bostonie.



Do najważniejszych kompozycji Kilara należą: Symfonia na smyczki, Kościelec 1909, Exodus, Angelus i Orawa. Jego utwory wykonywane są przez najsłynniejsze orkiestry świata, m.in. z Filadelfii, Cleveland i Nowego Jorku. Kompozycja Krzesany (1974) stała się tematem filmu Conrada Drzewieckiego z 1980 r.

Związki Kilara z filmem zaczynają się w 1958 r., kiedy napisał muzykę do Narciarzy N. Brzozowskiej. Współpracował z takimi reżyserami jak: Andrzej Wajda (Ziemia obiecana, 1974, Kronika wypadków miłosnych, 1985, Pan Tadeusz, 1999, Zemsta, 2001), Kazimierz Kutz (Nikt nie woła, 1960, Sól ziemi czarnej, 1969, Perła w koronie, 1971, Śmierć jak kromka chleba, 1994), Stanisław Różewicz (Westerplatte, 1967, Samotność we dwoje, 1968), Wojciech Has (Lalka, 1968), Tadeusz Konwicki (Salto, 1965), Marek Piwowski (Rejs, 1970) czy Krzysztof Kieślowski (Przypadek, 1981). Począwszy od Struktury kryształu (1969) Wojciech Kilar jest autorem muzyki do niemal wszystkich filmów Krzysztofa Zanussiego.



W 1992 roku Francis Ford Coppola zaprosił go do napisania muzyki do Draculi, za którą Kilar otrzymał nagroda Stowarzyszenia Kompozytorów Amerykańskich. Jest również autorem kompozycji do Portretu damy (1996) Jane Campion. Współpracował z Romanem Polańskim. Kompozycje Kilara usłyszeć można w filmach Śmierć i dziewczyna (1994) i Dziewiąte wrota (1999) i Pianista (2002).



Mieszka w skromnej willi pod Katowicami, gdzie znajduje potrzebną do pracy ciszę. W 1998 roku został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Rok później Uniwersytet Opolski przyznał mu tytuł doktora honoris causa. Honorowy doktorat przyznał mu również Uniwersytet Śląski (2012). Wojciech Kilar jest ponadto laureatem najważniejszych państwowych odznaczeń, w tym Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2002) i Orderu Orła Białego (2012) za - jak czytamy w uzasadnieniu - znamienite zasługi dla kultury polskiej i wybitne osiągnięcia w pracy twórczej. Album z muzyką do filmu Pan Tadeusz (1999) został uhonorowany Platynową Płytą za 20 tysięcy sprzedanych egzemplarzy.

Andrzej Wajda o Wojciechu Kilarze
[źródło: YouTube/PWM Edition]

Antoni Wit o Wojciechu Kilarze
[źródło: YouTube/PWM Edition]