Jane Eyre

Nagrodzona Emmy ścieżka dźwiękowa do adaptacji powieści Charlotte Brontë Dziwne losy Jane Eyre to jedno z ?zapomnianych? arcydzieł Johna Williamsa, powstałe jeszcze przed wybuchem jego największej popularności, przed oscarowymi Skrzypkiem na dachu, Szczękami i Gwiezdnymi wojnami. Film, pokazywany w Stanach Zjednoczonych tylko na małym ekranie, wyreżyserował Delbert Mann a w roli tytułowej wystąpiła Susannah York. Dla Williamsa była to już czwarta współpraca z Mannem - razem zrobili m.in. komedię Fitzwilly a także telewizyjną wersję opowieści o Heidi, za muzykę do której kompozytor otrzymał swoją pierwszą statuetkę Emmy.

Rok 1970 był dla Williamsa bardzo pracowity, głównie za sprawą powstającego właśnie opus magnum Normana Jewisona - Skrzypka na dachu. Charakter tej produkcji wymusił na kompozytorze przeniesienie się na jej okres do Anglii, dzięki czemu mógł blisko współpracować z reżyserem i aktorami nad kolejnymi sekwencjami musicalowymi. Williams wykorzystał tę nową sytuację do podróży po hrabstwie Yorkshire, gdzie lada moment miały rozpocząć się zdjęcia do filmu Manna. Jedyna w swoim rodzaju, typowo angielska atmosfera tamtejszych wrzosowisk oraz mrocznych, kilkusetletnich rezydencji miała posłużyć później jako emocjonalno-nastrojowy fundament przyszłej muzyki.

Opisana przez Brontë historia,w której splatają się miłość i szaleństwo, miłosierdzie i okrucieństwo, to od lat filmowy samograj i niewyczerpane źródło inspiracji dla kompozytorów. Do najsłynniejszych muzycznych ilustracji opowieści o Jane Eyre należą pochodząca z 1943 r. autorstwa Bernarda Herrmanna do filmu Roberta Stevensona z Orsonem Wellesem i Joan Fontaine w rolach głównych oraz Daria Marianellego do ekranizacji z 2011 r. z udziałem Michaela Fassbendera i Mii Wasikowskiej. Obie niewątpliwie zasługują na swoje pozycje, ale to dzieło Williamsa zaliczam do najpiękniejszych, przede wszystkim za sprawą wyjątkowej urody tematu miłosnego. Romantyczną melodię, towarzyszącą skomplikowanej relacji, jaka tworzy się między Jane a Rochesterem, uważam za jedną z najdoskonalszych w jego dorobku. Z pozoru ulotna i niesłychanie delikatna, kryje w sobie ogromny ładunek emocji. Przebijają z niej także ogromna siła i determinacja głównej bohaterki, dla której uczucie do swego chlebodawcy staje się głównym motorem i sensem działania. W filmie słyszymy ją po raz pierwszy (nie licząc krótkiego fragmentu w czołówce), jak wychodzi spod palców Jane, gdy ta gra dla Rochestera na fortepianie. Na potrzeby albumu kompozytor dołożył do tego instrumentu sekcję smyczkową, flet, obój oraz klawesyn (Love Theme from Jane Eyre), nadając całości lekko spatynowanego, pastoralnego brzmienia.

Poczynając od zimnych murów Zakładu Lowood, przez mroczne, pełne sekretów komnaty Thornfield Hall, aż po dom duchownego Riversa i na powrót Thornfield, każde z miejsc związanych z kolejnymi etapami życia Jane otrzymało swój unikalny muzyczny charakter. Opresyjność sierocińca i tamtejszych sadystycznych zwyczajów Williams zilustrował za pomocą wijących się fraz instrumentów dętych drewnianych i tworzącej ambientową aurę współgry czelesty i harfy. Temat Thornfield jest jednym z dominujących na ścieżce dźwiękowej i pojawia się już w czołówce, stanowiąc zapowiedź przyszłych wydarzeń. W pełnej krasie słychać go również w nieobecnym w filmie porywającym ^*scherzo To Thornfield. Kompozytor następnie kontrastuje go z dramatycznymi, budującymi nastrój grozy efektami orkiestrowymi z użyciem smyczków, harfy, klawesynu oraz fletu, odzwierciedlając złowrogie zdarzenia raz po raz zaburzające spokój mieszkańców pałacu (Grace Pool and Mason`s Arrival, Thwarted Wedding).

Na potrzeby trzeciego aktu, dziejącego się w parafii St. Johna Riversa, Williams napisał całkowicie nowy temat (Restoration). Wprowadzony z wykorzystaniem fagotu i fletu, stopniowo się rozwija, przechodząc w pełne patosu brzmienie, ilustrując tak żarliwe kazania duchownego, jak i emocjonalną presję, jaką coraz bardziej wywiera na Jane. Gdy ta wreszcie postanawia zawalczyć o swoją miłość i wraca do Thornfield (Reunion), Williams w mistrzowski sposób odmalowuje nawarstwione przez lata emocje bohaterów - ich lęk przed odrzuceniem, tęsknotę i pragnienie siebie nawzajem. Za pomocą najsubtelniejszych środków kreuje jeden z najbardziej wzruszających muzycznych finałów w swojej karierze.

Wydany w 2012 r. przez La-La Land Records album z muzyką z Jane Eyre to reedycja oryginalnego LP z 1971 r., identyczna pod względem zawartości z wypuszczonym w latach 90. kompaktem. Na nowo zremasterowana wraz ze ślicznie opracowaną graficznie i uzupełnioną o kolejne zapiski książeczką stała się gratką dla tych słuchaczy, którym nigdy nie dane było kupić ani nawet posłuchać tamtego krążka. Jako że taśmy z sesji nagraniowych zostały dawno strawione przez ogień, nie było mowy, by uzupełnić jego zawartość o niepublikowaną wcześniej muzykę. Co się ostało, to 6 utworów pojawiających się w filmie i 5 przygotowanych specjalnie na płytę. Do takich należą m.in. Festivity at Thornfield, stylizowany kwartet smyczkowy, skomponowany najpewniej do sceny balu, czy Meeting, aranżacja tematu miłosnego na gitarę, altówkę i flet prosty.

Mimo upływu lat Jane Eyre wciąż brzmi zniewalająco. Obok Listy Schindlera to prawdopodobnie najbardziej dopracowane pod względem warstwy lirycznej i najbardziej poruszające z dzieł Johna Williamsa. Pozycja obowiązkowa. ^*aria

Tweet

Zobacz także:

Jane Eyre