BAT-21

W 1978r Łowca jeleni Michaela Cimino rozpoczął w Hollywood modę na dramaty dotykające tematyki wojny wietnamskiej. Powstało ich przez następną dekadę kilkanaście, a najsłynniejsze to oczywiście trylogia wietnamska Olivera Stone`a (Pluton, Urodzony 4 lipca i Pomiędzy niebem a ziemią), dwie części Rambo, Czas Apokalipsy F.F. Coppoli i Full Metal Jacket Stanleya Kubricka. Nakręcony w 1988r BAT-21 opowiada losy amerykańskiego pułkownika Hambletona (w tej roli Gene Hackman), którego samolot zostaje zestrzelony nad wietnamską dżunglą. Na pomoc oficerowi wyrusza pilot samolotu zwiadowczego, kapitan Clark (Danny Glover). Do momentu ewakuacji pułkownik musi samotnie walczyć o przetrwanie w dzikiej, nieprzystępnej dżungli i uciekać przed partyzantami Vietcongu. Choć ta produkcja nic nowego do tematu nie wnosi, mamy tu do czynienia z bardzo solidnym kinem, przepięknie sfilmowanym i bardzo dobrze zagranym. Na szczególne uznanie zasługuje jednakże oprawa muzyczna stworzona przez Christophera Younga, która tworzy momentami fantastyczną jedność z warstwą wizualną i znacząco przyczynia się do wzmocnienia przeżyć widza.

Myślę, że niewiele osób spodziewało się w 1988r, że niedoświadczony jeszcze, 31-letni kompozytor, specjalizujący się w ilustrowaniu niskobudżetowych horrorów tak dobrze poradzi sobie z niewątpliwie wymagającym gatunkiem filmowym, jakim jest dramat wojenny. Wkraczający na terra incognita artysta stworzył ilustrację zaskakująco dojrzałą emocjonalnie i złożoną, w której mocno zagłębia się w psychikę głównego bohatera historii. Niemal każdy element tej kompozycji został dokładnie przemyślany i naprawdę w niewielu momentach przychodzi nam się stykać z nic nie znaczącym zlepkiem dźwięków, bądź też zostać odciągniętym od obrazu przez nazbyt narzucającą się muzykę. Konieczność ukazania wojennej zawieruchy z perspektywy amerykańskiego żołnierza skłoniła kompozytora do operowania klasycznymi środkami wyrazu, ale jego dzieło zdecydowanie nie należy do konserwatywnych, choć jednocześnie niejednemu miłośnikowi muzyki filmowej wyda się przewidywalne. A to w związku z uzupełnieniem brzmienia orkiestry przez syntezatory i azjatyckie instrumentarium mające przydać kompozycjom autentyzmu etnicznego. Ów konglomerat brzmień świetnie sprawdził się zarówno w kompozycjach epickich, gdy płyniemy wraz z muzyką przez przepastne azjatyckie plenery jak również w odtwórczych kompozycjach akcji, gdzie jesteśmy bombardowani dźwiękami perkusji i instrumentów drewnianych.

Zatrzymując się przy muzyce akcji muszę przyznać, iż jest to najbardziej konsternujący składnik tej ilustracji. Od pierwszych nut Big Sky staje się jasne, że Christopher Young skopiował dość wiernie styl komponowania Jamesa Hornera z osławionego, a właściwie niesławnego Commando. Rytmika i aranżacje są uderzająco podobne, co słychać w także w North Passage. Young zbudował swój action ^*score na transowym, jednostajnym rytmie wybijanym zarówno przez syntetyczną jak i etniczną perkusję, tnących powietrze wejściach japońskich fletów - nokan i ^*shakuhachi (ten drugi spopularyzował wcześniej właśnie James Horner), grubym brzmieniu dętych blaszanych, wznoszących się i opadających smyczkach oraz stanowiącej tu tło rozlanej elektronice. Pozbawiony oryginalności acz efektywny w obrazie action-score amerykański kompozytor przemieszał z mrocznym underscore budującym nastrój strachu, niepewności i oddającym nieprzystępny klimat tajemniczej, najeżonej pułapkami dżungli. I choć można mówić o sukcesie kompozytora w kontekście obrazu również w przypadku tego elementu ilustracji muzycznej, to jego pozafilmowy odbiór przynosi chwilami uczucie znużenia, za sprawą pojawiających się tu i ówdzie dłużyzn.

Jak więc widać BAT-21 nie jest kompozycją pozbawioną wad, ale oferuje ona odbiorcy liczne momenty, które osładzają niedogodności i dają słuchaczowi powód do wielokrotnego sięgnięcia po płytę. Prócz ukwieconych świetną melodyką kompozycji epickich niezapomniane chwile przynosi muzyka kontemplacyjna towarzysząca głównemu bohaterowi - samotnemu i bezradnemu, medytującemu nad bezsensem wojny w miejscu pełnym mistycyzmu. Zwłaszcza w No More Killing i The Lesson Christopher Young ponownie przekonuje nas o swej kompozytorskiej dojrzałości. Wraz z takimi utworami jak Hellbound Heart i Resurrection z Hellraisera oraz Menage z Nawiedzonego lata należą one do pereł muzyki dramatycznej amerykańskiego kompozytora z lat 80-tych.

BAT-21 jest bez wątpienia ilustracją nietuzinkową, która co z żalem przyznaję, nie zyskała należnego jej rozgłosu. Gdyby tylko film odniósł większy sukces Christopher Young byłby dzisiaj w zupełnie innym miejscu. Praca ta jednakże, nie została w Hollywood zupełnie przeoczona, czego dowodem są angaże kompozytora do dwóch innych, tym razem telewizyjnych projektów poświęconych wojnie wietnamskiej, w tym Last Flight Out, za muzykę do którego Amerykanin był nominowany do nagrody Emmy. Warto sięgnąć po BAT-21, gdyż owa ilustracja pokazuje jak wszechstronnym twórcą jest i jak duży talent dramatyczny posiada ten wciąż niedoceniany kompozytor. Zaznaczam jednak, iż jest to muzyka, która dojrzewa w słuchaczu z każdym następnym przesłuchaniem i należy dać jej szansę kilka razy, aby w pełni docenić jej jakość. Jak mawiają ludzie ?jeszcze się taki nie narodził co by wszystkim dogodził?, ale przyznam, że Young był tutaj blisko. Stworzył dzieło, które z pewnością przypadnie do gustu miłośnikom przejmujących tematów, szczerych emocji, klimatycznego underscore i pasjonującej akcji. Warto.

Tweet