Szuani! (Chouans!)

Pomimo, że Georges Delerue wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, to nie rezygnował jednak z ilustrowania filmów europejskich. Co jakiś czas odwiedzał Stary Kontynent, gdy nadarzał się jakiś wyjątkowo ciekawy projekt lub też kręcony był film przez któregoś z reżyserów stale z nim współpracujących: Francois Truffaut i Philippe de Broca. Z tym drugim Georges Delerue współpracował aż osiemnaście razy, co jest absolutnym rekordem. Ostatnim wspólnym projektem obu artystów był dramat historyczny Szuani!, nakręcony w 1988 r. Tych, którym ten tytuł zupełnie nic nie mówi, informuję, iż szuani byli zbrojną grupą chłopów z Bretanii i Wandei, walczącą w czasach Rewolucji Francuskiej po stronie monarchii od roku 1791. Ich wieloletniego przywódcę Georgesa Cadoudala spotkał taki sam los, jak stojących po drugiej stronie barykady Dantona i Robespierra - został zgilotynowany.

Przed zilustrowaniem Szuanów Georges Delerue miał na swoim koncie muzykę do sześciu filmów historycznych (w sumie zilustrował ich dziewięć). Pozwolę sobie na kontrowersyjną opinię, że żadna z tych sześciu kompozycji nie należy do wybitnych osiągnięć kompozytora, z prostej przyczyny - ich szablonowości. Nawet nominowana do Oscara ilustracja Anny tysiąca dni to dzieło co najwyżej dobre, a Delerue swoje wyróżnienie zawdzięcza temu, że obrazowi dano hurtem nominacje w niemal wszystkich możliwych kategoriach. Francuski kompozytor był przedstawicielem tej szkoły ilustrowania filmów historycznych, według której oprawa muzyczna powinna być jak najbardziej zgodna ze stylem epoki i wierna jej realiom. Stąd też Delerue opierał swoje utwory na dawnych instrumentach, nawiązywał do gatunków muzyki kojarzących się z danym okresem, a także pisał językiem określonej epoki - niestety językiem w większości przypadków martwym i kompletnie nieatrakcyjnym dla współczesnego słuchacza. Czyniło to jego ilustracje historycznych filmów śmiertelnie nudnymi i przeznaczonymi raczej dla wąskiego grona miłośników muzyki dawnej.

Według mnie Szuani, obok Les Chevaux du Soleil i Rewolucji Francuskiej, są najciekawszą kompozycją francuskiego mistrza, spośród wszystkich napisanych do obrazów historycznych, a to ze względu na większą uniwersalność. Jest napisane bardziej współczesnym językiem muzycznym, wyzwolonym ze sztywnego gorsetu emocjonalnego, dzięki czemu może wywołać jakieś emocje u słuchacza. Ponadto na korzyść tej ilustracji przemawiają także bardzo rozsądne proporcje między kompozycjami źródłowymi a muzyką dramatyczną. Ponieważ obraz Phillippe`a de Broki osadzony jest w czasach Rewolucji Francuskiej, stąd Georges Delerue sięgnął po dawne instrumenty, typowe dla epoki baroku - klawesyn, klawikord oraz flet barokowy prosty - często wykorzystując ich możliwości. Na nich bazuje licznie reprezentowana na albumie muzyka źródłowa: między innymi menuety i walce, które umilały czas filmowym dworzanom i rewolucjonistom, okazjonalnie wzbogacane fanfarami dętych blaszanych (L`envol i L`envol de la mongolfiere) .

Na brzmieniu barokowych instrumentów zbudowana jest również duża część pięknej muzyki lirycznej: miłosnych i galijsko melancholijnych kompozycji, przeznaczonych głównie dla postaci kobiecych. Francuski kompozytor z polityczną poprawnością zrywa w dużej części ilustracji dramatycznej. Jej solidnym rdzeniem jest zapadający w pamięć temat główny szuanów, charyzmatyczna melodia z nutą tragizmu i pesymizmu stworzona według tej samej maniery, co wyborny temat Francuza do The Black Stallion Returns, charakteryzujący się masywnym, soczystym brzmieniem smyczków i fanfarowymi dętymi blaszanymi. Do licznych wariacji tego tematu Delerue dodaje dość powolny, dramatyczny underscore, również oparty na wyżej wymienionych środkach ekspresji (utwory Le Village incendie, Les Chouans devant le chateau, L`avenir de Celine czy La Lettre perdue). W muzyce ilustracyjnej usłyszymy również trochę oboju, instrumentu preferowanego przez Georgesa Delerue w celu wyrażenia samotności i smutku (Lanterne magique i Apres la bataille dans la nuit). Na dokładkę mamy kolejny motyw napisany dla bohaterskich chłopów Theme des Chouans, bardziej heroiczny i porywający od tematu głównego a zaaranżowany, co ciekawe na dudy, flet, dęte blaszane i ^*smyczki.

W taki sposób zaprezentowaną na albumie ilustrację Szuanów mogę polecić nie tylko miłośnikom muzyki dawnej, ale także wszystkim fanom muzyki filmowej. Jedynie osoby wymagające od ilustracji kina historycznego przede wszystkim epickiego rozmachu i efektownej, rozbuchanej muzyki batalistycznej mogą odejść z kwitkiem. Wspomnę jeszcze, że rok po Szuanach Delerue napisał monumentalną, półtoragodzinną ilustrację do wielkiego, wystawnego widowiska filmowego Rewolucja Francuska. Tych, którzy przerobili wcześniejsze ilustracje historyczne Francuza, dzieło to może lekko zaskoczyć. Oto bowiem Maestro dokonał bardzo wyraźnych zmian w konwencji: niemal zupełnie zrezygnował z użycia dawnych instrumentów a muzyki źródłowej jest tu tyle co kot napłakał, za to Francuz odważniej sięgnął po chór, tworząc pieśni rewolucyjne i hymny. W tej ilustracji króluje jednakże czysto-symfoniczna ilustracja dramatyczna, mająca za zadanie oddać okrucieństwo rewolucji i pożogę, jaką po sobie zostawiła. Stąd w ilustracji Francuza pojawiła się zaskakująca, bardzo ostra i nieprzyjemna muzyka bitewna, niepokojący posępny underscore i poruszające, smyczkowe adagia. Polecam zapoznać się z obydwoma dziełami Francuza. Nie będzie to czas zmarnowany. ^*aria ^*score

Tweet