100 karabinów (100 Rifles)

Akcja filmu rozgrywa się w Meksyku, w roku 1912, gdzie trwa konflikt sił rządowych z Indianami. Tytułowe 100 karabinów to nielegalny transport broni, który wszyscy chcą przejąć. Szeryf Lydecker (Jim Brown) w pogoni za bandytą Yaqui Joe (Burt Reynolds) dociera do Meksyku. Tam obydwaj trafiają w wir wojny, jaką prześladowani Indianie prowadzą z meksykańskim rządem. Pod wpływem pięknej Sarity (Raquel Welch) decydują się pomóc buntownikom. Reżyser filmu Tom Gries zatrudnił 40-letniego wtedy Jerry`ego Goldsmitha, by zilustrował jego historię. Dla kompozytora nie był to pierwszy western w karierze, starczy wspomnieć choćby Rio Conchos (1964), Hour of the Gun (1967) i Bandolero! (1968). Druga połowa lat 60-tych to okres, w którym Jerry Goldsmith stanowił swego rodzaju alternatywę dla jednego z największych gigantów tego gatunku kinowego - Elmera Bernsteina. Co ciekawe, Tom Gries był pod dużym wrażeniem jakości pracy Goldsmitha, dlatego jeszcze dwukrotnie z nim współpracował - Brawurowe porwanie - Breakout) (1975) i Przełęcz Złamanych Serc - Breakheart Pass (1976). Film zadebiutował na ekranach kin 26 marca 1969 roku.

Obraz nie zyskał poklasku publiczności i recenzentów, ale muzyka, jaką Jerry Goldsmith skomponował do filmu została zapamiętana., m.in. z powodu obecności elementów latynoamerykańskich. Maestro połączył tutaj dwie granice - Meksyku i duchowego świata Indian. Oczywiście, całość to typowy Goldsmith i jego ?stary? styl. Na uwagę na pewno zasługuje rozbudowany asortyment instrumentów użytych w sesji nagraniowej. Po części ?winę? za to ponosi ubiegłoroczny hit Planet of the Apes, gdzie szeroko eksponowany arsenał środków perkusyjnych stanowił podstawę klimatu partytury, a teraz Jerry elegancko ?przemycił? trochę tych perkusonaliów do meksykańskiego westernu. Tradycyjną orkiestrę, tym razem prowadziły sekcję dęte blaszane (waltornie, trąbki, puzony) oraz instrumenty dęte drewniane i ?nisko? brzmiący fortepian. Co ciekawe, ^*sekcja smyczkowa pełniła w tej ilustracji rolę drugoplanową, uzupełniającą, bardziej zagęszczając klimat niż prowadząc melodie (zresztą, nawet za elementy liryczne odpowiadały częściej flet i klarnet niż skrzypce). Natomiast paleta środków ?etnicznych? kreujących świat latynoamerykański to m.in.: elektryczne i akustyczne gitary, marimba, kastaniety, różnego rodzaju dzwonki i sitar (tym ostatnim instrumentem Jerry regularnie się posługiwał w roku 1969, choćby w The Illustrated Man lub Justine). Efekt takiego połączenia był następujący: 100 Rifles to jeden z najbardziej żywiołowych i etnicznych westernów lat 60-tych, jeden z najlepszych w karierze kompozytora, z jednym z najbardziej chwytliwych tematów westernowych w tym gatunku kina.

Najmocniejszym punktem partytury jest temat główny - Main Title i I`ll Go Back. To niezwykle chwytliwa melodia, pełna meksykańskich dodatków perkusyjnych z dominującymi sekcjami dętymi blaszanymi, które nadawały brzmieniu siły i energii. Całe szczęście, że Goldsmith regularnie powracał do tematu westernowego, zarówno z scenach triumfalnych, akcji, dramatycznych i lirycznych. Urok jego polegał na tym, że gdziekolwiek się pojawiał, nie nudził, wzbudzał dodatkowe emocje i wzbogacał całość materiału o ten charakterystyczny łącznik. Ciekawą aranżacją tematu głównego posłużył się Jerry w The Church, gdzie elementem prowadzącym główną nutę była… perkusja, a ściślej kotły. Inne wartościowe, pełne Zachodniego wigoru i przygody odsłony tematu głównego Goldsmith eksploatował w I Want Their Heads lub Across the Plains. Jerry Goldsmith stworzył także liryczną wariację tematu przewodniego w Lyedecker and Sarita, tworząc niezbędny klimat uczucia dwojga głównych bohaterów przy pomocy jazzowej trąbki, gitary meksykańskiej i marimby.

Na szczególną uwagę zasługuje dynamiczna muzyka akcja, jaką Maestro skomponował do filmu, w typowym dla siebie stylu. To nie żadna chaotyczna ściana dźwięku, jaką tak często się dziś słyszy u młodszych kompozytorów. To pełna symbioza triumfalnej wariacji tematu głównego i odrębnego tematu akcji. Ten drugi to pełne brawury i adrenaliny motywy z rozbudowanym zestawem instrumentów dętych blaszanych oraz rytmicznego podkładu perkusyjnego. Jak zwykle, właściwej dawki emocji dostarczała obecności ?niskich? ton fortepianu. Tematyczną bazę ?action score? uzupełniał i wzbogacał żywiołowy temat przewodni na ^*waltornie i trąbki - Escape and Pursuit. Orkiestracje zawsze odgrywały u Jerry`ego właściwą rolę. Tak było w Journey to the Fort, gdzie temat pościgowy został nagrany w mrocznej konwencji na ?niski? fortepian, sekcję smyczkową i tubę; w Burning the Stronghold/New Morning, gdzie całą minutę Jerry popędzał orkiestrę z dominującą rolą sekcji trąbek i puzonów, elektrycznych gitar i rytmicznej perkusji oraz w dramatycznym, stanowiącym preludium finału Ready for Ambush - flet altowy, fortepian, bas, werble i sitar. Wesołą, optymistyczną wersję tylko na gitarę można było usłyszeć w Burn and Pillage/Restribution.

Dla potrzeb pięknej Sarity, Jerry napisał osobny, subtelny i pełen smutku temat na vihuelę (mała gitara meksykańska) z marimbą w tle, który po raz pierwszy można było usłyszeć w The Hanging, scenie opisujące egzekucję ojca Sarity przez meksykańskich żołnierzy. Goldsmith całości tej żałobnej elegii nadał marszowego tonu z werblami, zaś wojskowy aspekt podkreślał odrębny temat na trąbkę, idealnie komponujący się stylistycznie z nową aranżacja tematu Sarity na pełną orkiestrę - ^*smyczki, flety i dęciaki. Marimba, gitara i flet stanowiły z kolei kolejną odsłonę lirycznego tematu Sarity w The Church. Temat meksykańskiej armii pojawił się jeszcze Journey to the Fort, gdzie Jerry postawił na mocarne brzmienie waltorni i ^*kontrapunktujące mu smyczki oraz gwałtowne wejścia na trąbkę. Goldsmith często w filmie łączył oba tematy razem - liryczny temat Sarity na flet i gitarę oraz temat meksykański na ?niski? fortepian, werble i prowadzące melodię waltornie - Burn and Pillage/Restribution.

Nie użytym w filmie trackiem akcji był Cliff Fight. Tym razem kompozytor odszedł od melodycznego wątku, na rzecz atonalności brzmienia i etnicznego klimatu; oryginalnie zabrzmiała kompilacja dzwonków, trójkątów, ksylofonu i ^*glissando na sekcję fletów. W tle przewijała się obecność gitary elektrycznej. Utwór sprawiał wrażenie ?gwiżdżącego?, rytmicznego i nerwowego ilustratora. Szczególnie należy pochwalić kompozytora za ?suspense?, który w żadnym razie nie stanowił atonalnej ściany straszących motywów z nagłymi wtrąceniami poszczególnych instrumentów. Tym razem Jerry postawił na tematyczność scen ilustracyjnych i obie duże konstrukcje tego typu (9 minut) opierają się na właściwie ?doprawionych? stylistycznie odmianach tematu głównego, meksykańskiego i Sarity, co nadawało im dużej melodyjności, choć w dramatycznej oprawie. Za tą ostatnią odpowiedzialna była odpowiednia ^*orkiestracja - ?niski? fortepian, gitara akustyczna, flet i perkusonalia w Burn and Pillage/Restribution oraz rozbudowany technicznie Burning the Stronghold/New Morning (temat meksykański na flet i główny na fagot, marimbę i sitar oraz podkład rytmiczny na ?niski? fortepian i kotły).

Soundtrack ujrzał światło dzienne na nośniku CD dopiero w 1994 roku nakładem niemieckiej firmy Delphi. Zawierała ona 18 kompozycji i prawie 40 minut muzyki. W marcu 1999 roku Film ^*Score Monthly wydało limitowaną (3000 kopii) edycję kompletnej partytury do filmu. Na albumie znalazło się niemal 77 minut ?original score? podzielonych na 31 kompozycji. Cały materiał składał się z dwóch części - Stereo (32 minuty i 13 tracków) oraz Mono (41 minut i 16 utworów). Dodatek ekstra stanowił para tanecznych kompozycji źródłowych (4 minuty). Co istotne wersja monograficzna zawiera nowy materiał, nieobecny na wersji Stereo - 9 minut in plus: Our String Has Done Run Out (stonowany, tajemniczy, pełen oczekiwania utwór ?suspensowy?, w którym bardzo dobrze przewijały się kolejne partie instrumentów: flet, kastaniety, gitary, marimba i rytmiczna perkusja), Downhill Ride (pełen szaleńczego pościgu i ?grzmiącej? wszystkimi instrumentami orkiestry temat akcji i główny - tych 5 minut brakuje bardzo na wydaniu Stereo) oraz żałobna elegia melodii wiodącej na gitarę Eulogy for Sarita.

Krótkie podsumowanie: 100 Rifles to, według mnie, najlepszy western w karierze Jerry`ego Goldsmitha. Fantastyczny temat główny, rozbudowana baza tematyczna z dynamicznym tematem pościgowym, dramatycznym tematem meksykańskim i lirycznym tematem Sarity. Całość ilustracji jest niezwykle melodyczna, nawet ?suspense? został napisany w oparciu o tematy przewodnie. Zwraca szczególną uwagę bogactwo etnicznych dodatków, wzbogacających instrumentalnie i stylistycznie całość partytury. Obiektywnie jednak patrząc, ustępuje on najlepszym dokonaniom takich gigantów Dalekiego Zachodu jak Elmer Bernstein i Ennio Morricone. ^*aria ^*action score ^*original score

Tweet

Zobacz także:

Godzina ognia (Hour of the Gun)

Bandolero!

Brawurowe porwanie (Breakout)